De prostaat is een klein orgaan dat zich vlak onder de blaasuitgang rond de plasbuis bevindt. De zaadleiders komen er in uit waardoor het zaad vanuit de testikels via de prostaat de plasbuis kan bereiken om tenslotte bij de zaadlozing naar buiten te worden gestoten. In de loop van het leven vergroten de cellen van de prostaat zich waardoor een deel van de mannen problemen krijgt met het plassen. Bij vergroting van de prostaat wordt de plasbuis dichtgedrukt en dat leidt tot obstructie van de urinestroom, waardoor de straal van de plas minder krachtig wordt en zelfs helemaal kan stoppen (retentie). De blaas vult zich en kan de urine niet meer kwijt en dat leidt tot spanning in de blaas met buikpijn als gevolg. Meestal is de vergroting van de prostaat van goedaardige aard.

Als de prostaat de plasbuis in de weg zit verdient het aanbeveling om zittend te gaan plassen en net zolang uit te plassen tot de blaas helemaal leeg is. Behalve goedaardige vergroting met obstructieklachten kan ook kanker in de prostaat ontstaan. Meestal merkt de man daar weinig van, vooral in het begin stadium niet. Later kan de prostaat obstructieklachten geven, maar ook kunnen uitzaaiingen voor problemen zorgen. Vooral uitzaaiingen naar de wervelkolom kunnen behoorlijke pijnklachten geven.

Een heel algemene en niet specifieke maat voor de activiteit van de prostaat is de psa, prostaat specifieke antigeen, dat door de prostaat wordt afgescheiden en in het bloed terecht komt. In normale toestand is de psa laag. Door een ontsteking of vergroting van de prostaat, maar dus ook bij kanker kan het psa in het bloed stijgen. Als een verhoogd psa in het bloed wordt gevonden kan niet altijd de oorzaak ervan worden herleid. Bij jonge mannen wordt aan een prostatitis gedacht, bij een klein beetje verhoging bij oudere mannen wordt aan een vergroting van de prostaat gedacht, en bij meer verhoging aan prostaatkanker. Als de psa bij een oudere man sterk verhoogd is en is er bij lichamelijk onderzoek met het rectale onderzoek aanleiding voor gevonden dan wordt verder onderzoek gedaan.